Kako je preminuo 'stvarni' Oppenheimer

Od 13 nominacija za Oskara, film o "ocu atomske bombe" osvojio je sedam, između ostalih za najbolji film, režiju - Christofer Nolan, za najbolju glavnu mušku ulogu - Cillian Murphy i najbolju mušku sporednu ulogu - Robert Downey Jr.

To je biografski film o glavnom čovjeku "Projekta Manhattan".

Američki fizičar Robert Oppenheimer imao je jednu tešku misao koja ga je proganjala do smrti. Naime, on je imao strah da će zbog izuma njegove ruke ostasti ukaljane krvlju.

"Postao sam Smrt. Uništivač svjetova", tako je Oppenheimer citirao hinduistički rukopis Bhavagad gita nakon što je svjedočio prvoj nuklearnoj eksploziji.

Rani život

Oppenheimer se rodio 22. aprila 1904. u New Yorku. Poticao je iz porodice jevrejskih doseljenika iz Njemačke. Njegova majka Ela, rođena Friedman, bila je slikarka, a otac Julius bio je uspješan uvoznik tekstila.

Robert Oppenheimer u dobi od sedam godina počinje pohađati školu Društva etičke kulture. Organizacija se bavila promicanjem obuke temeljene na pokretu kulture etike, čiji je moto bio "Djelo prije vjerovanja". Član toga društva, i to služeći u njegovom upravom odboru, bio je i Oppenheimerov otac. Robert je tokom osnovnog obrazovanja bio svestran učenik. Dobro se služio engleskim i francuskim jezikom, zanimala ga je mineralogija, a na samom kraju školovanja i hemija; treći i četvrti razred završio je u jednoj godini, a pola osmog je preskočio.

Viša školovanja nastavlja na Univerzitetu Harvard namjeravajući da postane hemičar, ali ubrzo se prebacuje na fiziku. Na univerzitetu u njemačkom Gettingenu doktorirao je s 22 godine te objavio razne radove o novorazvijenoj kvantnoj teoriji. Po stečenoj tituli doktora vraća se na Harvard da studira matematičku fiziku i da bude član Nacionalnog istraživačkog vijeća. Nakon bavljenja istraživačkim radom na drugim institucijama, Robert se pridružuje sektoru za fiziku na kalifornijskom univerzitetu Barkley, gdje je postao redovni profesor, a istovremeno nastavlja saradnju s Kalifornijskim tehnološkim institutom. Punih trinaest godina Oppenheimer nastavlja da radi na te dvije kalifornijske institucije.

Kroz svoj istraživački i akademski rad, on je dao značajan doprinos teoretskoj fizici pa čak do nivoa da se smatra osnivačem američke škole teorijske fizike. Tvorac je važnih naučnih dostignuća u kvantnoj, nuklearnoj fizici, astrofizici i kvantnoj teoriji polja. Fizika ga pamti po Born-Oppenheimerovoj aproksimaciji za molekularne funkcije, radu na teoriji elektrona i pozitrona, Oppenheimer - Filipsov proces nuklearne fuzije, radovima koji su doveli do opisivanja kvantnog tuneliranja, a tridesetih godina dvadesetog vijeka napisao je prve radove koji sugerišu postojanje crnih rupa.

Nuklearno oružje

Ono po čemu će historija najviše pamtiti doktora Oppenheimer jest razvoj nuklearne bombe. U jeku Drugog svjetskog rata, on je 1942. angažovan da radi na "Projekta Manhattan". Tajni projekt američke vlade bio je usmjeren na izradu atomske bombe. Projekt je započeo 1941. nakon nacističkog programa nuklearnog oružja. Laboratorija u Los Alamosu, u Meksiku, okupila je najbolje fizičare i inženjere, a direktorom Laboratorija 1943. imenovan je upravo Oppenheimer. Njegova umješnost u nauku kojom se čitavog života bavio, iznjedrila je tri atomske bombe naziva The Gadget (Stvarčica), Fat Man (Debeljko) i Little Boy (Dječak). Zločini koji su uslijedili bacanjem atomske bombe na Hirošimu i Nagasaki 1945. i odnijeli više od 400.000 života, ostaju jedina upotreba nuklearnog oružja u oružanom sukobu i pojedinost Oppenheimerovog rada koje se on sam do kraja života gnušao.

Atomskim bombama bačenim na japanske gradove prethodio je niz pokušaja u i u blizini laboratorija u Los Alamosu. Zajednički rad naučnika rezultirao je prvom nuklearnom eksplozijom u svijetu, onom testnom u blizini Alamogrda u Meksiku.

"Znali smo da svijet više neće biti isti. Malo se ljudi smijalo, malo ljudi plakalo. Većina ljudi je ćutala. Sjetio sam se dijela iz hinduističkih spisa Bhagavad Gite u kojima Višu pokušava uvjeriti Princa da treba izvršiti svoju dužnost i, kako bi ga impresionirao, preuzima njegov višeruki oblik i kaže: "Sada sam postao Smrt, razarač svjetova. Pretpostavljam da smo svi to mislili, na ovaj ili onaj način", rekao je Oppenheimer.

Nakon stvaranja bombe, u naučniku se probudio osjećaj žaljenja zbog oružja koje je napravio. Vidjevši kako je bomba razorila Nagasaki, Oppenheimer i još nekolicina njegovih kolega bili su zabrinuti onime što je bomba uzrokovala te su smatrali da bombardovanje japanskog grada nije bilo nužno. To ga je nagnalo da ministru rata uputi pismo u kojemu je izrazio svoju želju da se nuklearno oružje u potpunosti zabrani, a potom je u oktobru imao sastanak s predsjednikom Trumanom gdje je pričao o postavljanju međunarodne kontrole za nuklearno oružje. Sastanak s Trumanom doživio je svoj zaokret kada je Robert Oppenheimer rekao da osjeća odgovornost za američki vojni čin bacanja bombe na japanske gradove jer je osjećao krv poginulih na svojim rukama. Trumana su Oppenheimerove riječi naljutile, nakon čega ga je udaljio iz kancelarije.

Oppenheimer je potom napustio Los Alamos kako bi se vratio na fakultet, ali ubrzo je izgubio volju i za predavanjem. Godine 1947. prihvata ponudu i preuzima ulogu direktora Instituta za napredne studije u Princetonu. Povratak na istočnu obalu značio je napuštanje njegove dotadašnje partnerke Ruth Tolman s kojom je započeo vezu po odlasku iz Los Alamosa. Funkcija direktora Oppenheimer je, osim plate od 20 hiljada dolara godišnje, donijela i smještaj u dvorcu iz 17. vijeka uz prostrano imanje. Naučnik je u svome novom domu nastavio kolekcionarsko nasljeđe svojih roditelja. Uz evropski namještaj, u odajama našli su se francuska postimpresionistička i fovistička djela.

U novom domu Oppenheimer oko sebe okuplja naučnike, moćnike i najuglednije ljude tog doba.

Pod Oppenheimerovim vodstvom, naučnici su se uhvatili ukoštac s najvećim problemom tih godina – beskonačnim i divergentnim izrazima u kvantnoj elektrodinamici elementarnih čestica.

Sam Robert Oppenheimer je dugo bio pod budnim okom agenata FBI. Američka služba pratila je naučnika još od prije početka rada, kada je Oppenheimer pokazivao simpatije prema komunistima i bio blizak s članovima Komunističke partije. Agenti su prisluškivanjem Oppenheimer doma, kancelarije i telefona posumnjali da je naučnik bio član partije.

Oppenheimerova nezdrava navika bilo je prekomjerno uživanje u cigaretama. Zbog toga mu je 1965. dijagnostikovan rak grla te se morao podvrgnuti operaciji, zračenjima i hemoterapiji. Dvije godine borbe s karcinomom oslabile su naučnika koji je 1967. podlegao bolesti, a preminuo je uz misao da će atomska bomba, čiji je bio tvorac, uništiti svijet, prenosi Novi list.

(Vijesti.ba)