Ko je Bashar al-Assad, lider čija je porodica vladala čeličnom rukom više od 50 godina?

Njegovo nestajanje usred iznenadnog napredovanja pobunjenika označava nevjerojatan preokret u raspodjeli moći u ovoj strateški važnoj zemlji Bliskog istoka.

Assad je poznat po brutalnoj vladavini u Siriji, koja je od 2011. godine razorena građanskim ratom, pretvorivši zemlju u plodno tlo za ekstremističku grupu ISIS, dok je izazvala međunarodni sukob posrednika i izbjegličku krizu koja je natjerala milione ljudi da napuste svoje domove.

Rat je počeo nakon što je Assadov režim odbio da se povinuje masovnim pro-demokratskim protestima te godine tokom Arapskog proljeća, umjesto toga pokrenuvši brutalnu represiju prema mirnom pokretu – ubijajući i zatvarajući hiljade ljudi u prvih nekoliko meseci.

Assadove snage su od tada optuživane za teška kršenja ljudskih prava i brutalne napade na civile tokom 13 godina rata, uključujući upotrebu hemijskog oružja protiv vlastitog naroda. Sjedinjene Američke Države, Jordan, Turska i Evropska unija na početku rata pozvali su Assada da odstupi sa vlasti.

Međutim, režim koji je bio pod teškim zapadnim sankcijama i međunarodnom izolacijom opstao je do danas zahvaljujući podršci moćnih saveznika Rusije i Irana, te nemilosrdnoj kampanji protiv opozicije.

Svjedočanstvo užasa tog režima bili su prizori radosnih proslava dok su pobunjeničke snage preuzimale kontrolu nad sirijskim gradovima. U Homsu su video snimci koje je geolocirao CNN prikazali stanovnike kako uništavaju plakate Assada i njegovog oca, u scenama koje podsjećaju na simbolične slike iz 2011. godine.

Assad je došao na vlast na neosporenim izborima 2000. godine, nakon smrti svog oca Hafeza al-Assada, koji je prešao iz siromaštva do vođenja Baas stranke i preuzeo vlast 1970. godine, postavši predsjednik zemlje naredne godine. Mlađi Assad odrastao je u sjeni svog oca, sovjetskog saveznika koji je vladao Sirijom tri decenije i pomogao da manjinska alavitska populacija dođe na ključne političke, društvene i vojne pozicije.

Kao i sin koji je naslijedio oca, Hafez al-Assad nije tolerirao neslaganje, a represija je bila rasprostranjena uz periodične napade ekstremne državne nasilnosti. 1982. godine u gradu Hami – koji su pobunjenici zauzeli ranije ove sedmice – Hafez al-Assad je naredio svojoj vojsci i obavještajnim službama da pobiju hiljade svojih protivnika, čime je okončana pobuna koju je predvodio Muslimanski bratstvo.

Kao drugi sin koji nije bio predodređen da naslijedi oca, Assad je studirao oftalmologiju u Londonu sve do 1994. godine, kada je njegov stariji brat Bassel, koji je bio pripreman za naslijeđe, poginuo u saobraćajnoj nesreći. Bashar al-Assad je tada postao nacionalni fokus i započeo studije vojne nauke, kasnije postavši pukovnik sirijske vojske.

Nakon očeve smrti u junu 2000. godine, bilo je potrebno samo nekoliko sati da sirijski parlament izmijeni ustav i smanji starosnu granicu za predsjednički mandat sa 40 na 34 godine, što je omogućilo Assadu da naslijedi oca na izborima bez opozicije sljedećeg mjeseca.

Mnogi posmatrači u Europi i Sjedinjenim Američkim Državama bili su ohrabreni dolaskom novog predsjednika, koji se predstavljao kao svjež i mlad lider koji bi mogao donijeti progresivniji, umjereniji režim.

Assadova supruga, Asma al-Assad, koju je oženio 2000. godine, bivša investicijska bankarka sirijskog porijekla koja je odrasla u Londonu, pomogla je u stvaranju takvog imidža.

Međutim, zapadnjačke nade u umjereniju Siriju splasnule su kada je novi lider brzo održao tradicionalne veze svoje zemlje s militantnim grupama, poput Hamasa i Hezbollah-a. Zatim su uslijedile direktne osude režima nakon što je Assad 2011. godine odgovorio brutalnom silom na pro-demokratske proteste.

U maju 2011. godine, tadašnji američki predsjednik Barack Obama izjavio je da je Assadov režim "izabrao put ubistava i masovnih hapšenja svojih građana" i pozvao ga da vodi demokratsku tranziciju "ili da se skloni s puta".

Assad je ponovo biran na izborima svake sedme godine, a posljednji put 2021. godine na izborima koje su SAD, Velika Britanija, Francuska, Njemačka i Italija ocijenile kao "falsifikovane izbore".

Assadove snage bile su poznate po brutalnim taktikama tokom građanskog rata koji je uslijedio nakon represije na pro-demokratske proteste iz 2011. godine, kada je naoružana opozicija, sastavljena od malih organskog milicija i nekih dezertera iz sirijske vojske, formirana.

2013. godine, inspektori UN-a su donijeli "nepobitan i nedvosmislen" dokaz o upotrebi nervnog plina u Siriji. Tadašnji generalni sekretar UN-a Ban Ki-moon nazvao je napad 21. avgusta, koji se dogodio u predgrađima Damaska, "najgorem korištenju oružja za masovno uništenje u 21. veku."

Sjedinjene Američke Države rekle su da je napad mogao ubiti više od 1.400 ljudi, uključujući stotine civila. Sirijski zvaničnici su više puta negirali optužbe za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti.

Napad i drugi su podstakli svjetske sile da rade na razgradnji hemijskog arsenala režima i prisilile SAD da 2013. godine poveća podršku sirijskim opozicionim snagama, nakon što je Washington izjavio da je pređena "crvena linija."

Assad je upozorio zapadne nacije da ne podržavaju pobunjeničke grupe koje se bore protiv njegovih oružanih snaga, predviđajući da će militanti jednog dana udariti protiv SAD-a i drugih. Kasnije, 2015. godine, lider je izjavio da Sirija neće pridružiti koaliciji predvođenoj SAD-om koja se fokusira na uništavanje terorističke grupe ISIS, koja je kontrolisala dijelove ratom razorene zemlje tokom rata.

Konflikt je sada kamen-temeljac Assadove brutalne baštine, ostavljajući stotine hiljada mrtvih, a što su Ujedinjene nacije ranije ove godine označile sa više od 7 miliona interno raseljenih osoba i više od 6 miliona međunarodnih izbjeglica.

(Vijesti.ba)